Energie wordt zeer duur betaald. Dat zien we terug in het gebruik van lichtinstallaties. SON-T lampen staan uit en worden vervangen door LED-lampen. Die zijn zuiniger en kun je bovendien dimmen. De behoefte om te belichten is er nog steeds, maar door licht slimmer in te zetten kun je een aanzienlijke kostenbesparing realiseren per eenheid product zonder concessies te doen aan opbrengst en kwaliteit.

In het nieuwe denken en doen rond belichten staan twee begrippen centraal: kostenefficiëntie en flexibiliteit. Planten hebben Photosynthetic Active Radiation (PAR) nodig om te groeien. De kunst is immers om planten tegen de laagst mogelijke kosten voldoende PAR-licht in de juiste samenstelling (spectrum en intensiteit) te geven om goed te presteren. En zoals de stroomkosten geen constante zijn, maar van uur tot uur kunnen variëren, is ook de lichtbehoefte van een plant niet constant. Onderzoek en praktijk hebben al uitgewezen dat het zowel voor de plantontwikkeling als de energierekening gunstig kan zijn om licht te behandelen als een dynamische groeifactor. De tijd dat lichtinstallaties op vaste tijden altijd op vol vermogen draaiden, zal snel tot het verleden behoren, want je gaat tenslotte altijd op zoek naar optimalisatie van de productie per eenheid energie-input.

Hoe zouden telers met een traploos dimbare LED-installatie en het juiste stuurprogramma nu al kosten kunnen besparen? In de eerste plaats door afscheid te nemen van vaste patronen. Laat je leiden door het gewas en het al aanwezige daglicht, en vul dat aan naar behoefte. Zie licht als een dynamische groeifactor net als temperatuur. Je kunt daardoor met het volledig beschikbare vermogen belichten op de goedkope momenten per etmaal zoals’s nachts en bepaalde momenten overdag, in plaats van de vroege ochtend en late middag. en zelfs meer in het weekend wanneer de stroomprijzen relatief laag zijn.

In een vergelijkingsproef bij Botany hebben we het afgelopen seizoen de combinatie van timing en lichtsom op basis van de energieprijs getest in tomaat. Dat gebeurde in twee afdelingen, die op weekbasis dezelfde lichtsom ontvingen. In afdeling 1 werd belicht bij een constante lichtintensiteit van 220 µmol/m2/sec en een daglengte van 18 uur. In de naastgelegen afdeling werd dynamisch belicht bij een maximale lichtintensiteit van 300 µmol/m2/sec en werd ook gedimd. De minimale lichtintensiteit was tijdens de belichtingsperiode altijd 50 µmol/m2/s. Dit minimum is afhankelijk van o.a. ras, gewasstand en plantbelasting en kan afhankelijk van de fase en belasting iets hoger liggen. Sturing vond plaats op basis van stroomtarieven, waardoor in de weekenden en in de nacht de hoogste lichtintensiteiten werden toegepast. Dit maakte dat op hetzelfde moment ook de hoogste kastemperaturen werden gerealiseerd. Hierin zien we een verschil met de huidige teeltwijze. In de praktijk wordt veelal gestreefd naar een temperatuurpiek in de middag. In de proef wordt net wat extremer gestuurd dan in de praktijk gangbaar is om daarmee stap voor stap de bandbreedtes van dynamisch belichten te definiëren.

In de loop van de teelt zagen we verschillen in teeltresultaat ontstaan. De energiekosten liggen, afhankelijk van hoe extreem gestuurd wordt, tot 8% lager, terwijl het gewas vergelijkbaar presteerde op gebied van zowel productie als kwaliteit. Doordat je belicht op goedkopere momenten, is de gemiddelde prijs per kwH lager en daarnaast wordt de armatuur efficiënter als je dimt. Dat maakt het totale energieverbruik lager. We hebben geen verschil waargenomen in fotosynthese activiteit, daaruit concluderen we dat het groeipotentieel gelijk is. Wat verder opviel is dat het gewas in de dynamisch gestuurde afdeling iets gemakkelijker generatief gestuurd kon worden, waardoor dit gewas een iets betere balans had. Tot een productieverschil heeft dit echter niet geleid. We zien daarnaast dat op de dynamisch belichte afdeling de verdamping iets hoger was, maar dit gaf geen kwaliteitsverschil. Tot slot zagen we dat tussen beide afdelingen het vruchtgewicht tijdens de teelt verschilde ondanks het gelijkblijven van de productie. De assimilatenbalans wordt blijkbaar beinvloed door het lichtschema.