LED wordt op steeds grotere schaal toegepast in kassen, voor zowel de groente- als de sierteelt. Alhoewel er voor veel gewassen is bewezen dat ze goed groeien onder 100% LED-verlichting wordt er soms eerst gekozen voor een hybride oplossing.
Bij een (gedeeltelijke) overstap naar LED kan er aan de ene kant worden gekozen voor energiebesparingen of aan de andere kant voor het verhogen van de lichtintensiteit. In beide gevallen moet je niet alleen het juiste LED-spectrum kiezen, maar ook goed kijken naar de totale teeltopstelling voor een succesvolle overstap. We hebben het dan over factoren zoals de plantdichtheid, irrigatie en plantvariëteit. HPS-verlichting geeft stralingswarmte af die ontbreekt bij LED-lampen. De LED-modules die momenteel het meeste worden toegepast, hebben een efficiëntie van 3,2 tot 3,7 µmol licht per Joule. HPS lampen hebben een efficiëntie van 1,8 µmol/J en dat is 40-50% minder. Naast de energiebesparingen zorgt dit grote verschil ervoor dat het klimaat beter kan worden beheerst omdat de warmte en het licht apart van elkaar kunnen worden geregeld. Toch moet je als teler dan wel de juiste klimaat- en teeltomstandigheden kunnen instellen op basis van de manier waarop de LED-verlichting wordt toegepast. Uiteraard zijn er grote verschillen in teeltmethodes, maar er zijn ook factoren die overeenkomen. We delen graag onze ervaringen.

Uiteraard kiest u voor een LED-spectrum met bewezen resultaten voor uw gewas. Er is voor veel gewassen een lichtrecept ontwikkeld, en wij kunnen kiezen uit een database van meer dan 150 beproefde recepten. Wanneer HPS-verlichting (gedeeltelijk) wordt vervangen door LED, neemt het totale lichtniveau in de kas meestal aanzienlijk toe. Vooral in dat geval is het nuttig om de intensiteit van de LED-verlichting te kunnen dimmen: met een dimbare installatie kunt u inspelen op zowel de behoeften van het gewas, de weersomstandigheden als de energiemarkt, zonder concessies te doen aan de uniformiteit van het licht. Een bijkomend voordeel van dimbare LED's is dat ze bij dimmen ongeveer 10% efficiënter worden. Dit vermindert het energieverbruik per verlichtingseenheid.

Het verdelen van door fotosynthese gecreëerde assimilatie is een belangrijke overweging. Het is een valkuil om met een kunstlichtinstallatie de plant alle belichting te laten opnemen, maar vervolgens geen omstandigheden te scheppen waarin de plant de assimilaten vervoeren naar die delen van de plant waar we ze graag zouden willen hebben, vaak de vruchten en/of de bloemen. Als je niet de juiste maatregelen neemt kan het gewas te weinig verdampen, kan de planttemperatuur te laag blijven of te weinig meststoffen opnemen.

Door de afwezigheid van stralingswarmte wordt in sommige teeltbedrijven meer met LED-schermen gewerkt en blijven de ramen vaker gesloten om de warmte in de kas te houden. Dit kan leiden tot een te passief klimaat, waarbij de plant problemen krijgen met verdamping. Er zijn verschillende mogelijkheden om de plant actief te houden. De drainage van vocht rond de plant staat daarbij centraal. Ook kan gedacht worden aan extra luchtbewegingen door middel van ventilatoren, of door het toevoegen van een (minimale) verwarmingsbuis in combinatie met een kier in het scherm en eventueel een kleine opening van de ramen. Actieve ontvochtiging door bijvoorbeeld luchtbehandelingsunits is ook een perfecte optie in combinatie met LED-verlichting. Op die manier kun je actief schermen gebruiken en de lucht ontvochtigen met een beperkte hoeveelheid energie.

In veel gevallen zien we dat de energiebesparing met LED-lampen enigszins moet worden gecompenseerd door meer warmte. Hoeveel extra warmte er nodig is verschilt sterk per gewas, maar de netto energiebesparingen in vergelijking met HPS zijn aanzienlijk als er elektriciteit en warmte wordt toegevoegd. In de meeste situaties zijn de warmtekosten ook lager dan energiekosten.

Voor een optimale groei moet de plant altijd centraal staan. Uiteindelijk zal het gewas tonen tot welk niveau het geboden licht wordt omgezet in de gewenste ontwikkeling. Houd de wateropname, ontwikkelingssnelheid, etc. in de gaten en pas het klimaat daarop aan om het gewas in balans te houden. Voor veel gewassen geldt dat je genereuzer moet sturen in vergelijking met HPS om de plant de aangemaakte assimilaten op de juiste manier te laten gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het realiseren van een hogere DIF en vochtbalans, een intensievere (blad)snoeistrategie en het aanpassen van de EC of receptuur van voedingsstoffen waar nodig. Voor je gewas voelt een kastemperatuur van 20 graden met HPS heel anders aan dan 20 graden met LED. Dat betekent dat je bij LED meer naar de planttemperatuur moet kijken in plaats van naar de omgevingstemperatuur. Het is ook handig om de planttemperatuur van de delen van de plant apart in de gaten te houden. Wanneer warmtebronnen verschillend worden toegepast, kan dit invloed hebben op de temperatuur van bijvoorbeeld de wortels en vruchten ten opzichte van de kop van de plant. Dit zie je bijvoorbeeld terug bij hogedraadteelt. Daarin worden veel vaker groeibuizen gebruikt in combinatie met LED of hybride verlichting om direct invloed uit te oefenen op de temperatuur van de vruchten.

In veel gevallen zien we dat telers met een energiescherm en een schaduwscherm flexibeler zijn en meer controle hebben over de luchtvochtigheid en planttemperatuur dan telers die maar één scherm hebben.

Het gebruik van een energiescherm om de planttemperatuur te regelen heeft een groot voordeel. Vooral telers die gewend zijn HPS-verlichting met hoge intensiteit te gebruiken zijn zich niet altijd bewust van het effect van de warmtestraling van de lampen wanneer de straling van buitenaf laag of zelfs negatief is. In veel gevallen is het een goede optie om het energiescherm bijna volledig te sluiten zodat de straling van het gewas naar de atmosfeer wordt beperkt, terwijl de luchtwisseling en de ontvochtiging gewoon door kunnen gaan.

Als je hogere lichtintensiteiten gebruikt, zal het licht in mindere mate een beperkende groeifactor van de teelt zijn. Kunstlicht leidt in de winter tot stabiele hoeveelheden licht. Gebruik daarom de beschikbare hoeveelheid licht om een stabiele teelt te creëren die continuïteit garandeert. Licht wordt dan minder een knelpunt, zeker als warmte en licht apart gestuurd kunnen worden met LED-verlichting. Dit betekent niet dat je je als teler niet bewust moet blijven van de te behalen hoeveelheden licht en de groei- of productiemogelijkheden die deze met zich meebrengen. Door een te hoge plantbelasting raakt het gewas uit balans, wat leidt tot een moeizaam herstel in de winter. Blijf sturen op een realistische plantdichtheid, oogstgewicht, oogstfase en snoeistrategie. 

Steeds meer telers maken de overstap naar energiezuinige LED-verlichting en raken overtuigd van de mogelijkheden. Om de mogelijkheden optimaal te benutten, zijn er een aantal 'knoppen' waar je aan kan draaien om het maximale uit je gewas te halen. Denk niet alleen aan het licht, maar aan alle groeifactoren in de kas en laat de plant je leiden in je beslissingen.